We herstellen de relatie met de burger

Nieuw Sociaal Contract wil dat de Rijksoverheid oog heeft voor alle mensen in de samenleving, niet alleen de mensen die het beste vertegenwoordigd zijn of het hardste schreeuwen. Het toeslagenschandaal en het Groningenschandaal hebben pijnlijk blootgelegd dat niet iedereen in ons land gelijkwaardig wordt behandeld.

De overheid moet algemene lessen trekken uit alle hersteloperaties, zodat het wiel niet steeds opnieuw moet worden uitgevonden. Nieuw Sociaal Contract heeft daarom een Hersteltop georganiseerd en werkt aan een algemene herstel-en compensatieregeling. Nieuw Sociaal Contract wil dat de herstel- en versterkingsoperatie in Groningen en Noord-Drenthe nauwlettend gemonitord wordt op voortgang en doeltreffendheid; het streven moet blijven dat de operatie in 2028 is voltooid. Ook moet de afhandeling van de mijnbouwschade in Zuid-Limburg snel van start gaan. Veel te lang zijn de beloftes niet nagekomen.
We streven naar een vermindering van het aantal rijksambtenaren. Tussen 2018 en 2024 is hun aantal met ruim 40.000 ambtenaren (fte) toegenomen, terwijl steeds minder van hen betrokken zijn bij de kernwerkzaamheden van de overheid. We ontzien hierbij expliciet de uitvoerende organisaties. We koppelen deze taakstelling aan het creëren van meer ruimte en minder administratieve lasten voor burgers en bedrijven, uitvoerende organisaties en aan het tegengaan van verkokering.
De Rijksoverheid moet haar Randstad-focus doorbreken. In 2024 werkten ruim 210.000 ambtenaren (fte) van de 353.000 bij de Rijksoverheid in de Randstad, tegenover slechts 15.400 ambtenaren in Overijssel en 3.100 ambtenaren in Zeeland. Inspecties en eventueel ook ministeries moeten verhuizen naar de regio’s buiten de Randstad. Er moet een bindende verhuisnorm komen want anders verandert er niets. Vooral bij ambtenaren die het beleid vormgeven is het belangrijk dat zij perspectieven uit het hele land meenemen. Verder moeten commissievergaderingen in de Tweede Kamer vaker in het land plaatsvinden.
De rijksoverheid moet beter aansluiten bij de praktijk en de zorgen van praktisch geschoolden. Nu komen beleidsmakers vaak uit dezelfde stedelijke en hoogopgeleide bubbel, wat zorgt voor afstand en verkokering. We willen daarom dat bij vormgeving en toetsing van beleid actief rekening wordt gehouden met zorgen van praktisch geschoolden.
We juichen initiatieven toe waarin burgers actief deelnemen aan maatschappelijke discussies. We hechten daarbij aan een goede vertegenwoordiging van meningen, zodat er een breed en open debat kan plaatsvinden. We stimuleren maatschappelijke initiatieven; burgers nemen steeds vaker het initiatief om aan de slag te gaan met het aanpakken van publieke vraagstukken, zoals de energietransitie.
Communicatie met de overheid dient altijd in begrijpelijk Nederlands opgesteld te zijn. Er komt een direct loket waar burgers onbegrijpelijke brieven naartoe kunnen sturen en dat het bestuursorgaan aanspreekt en kan verplichten een nieuwe brief te schrijven. Formele correspondentie bevat contactgegevens van de behandelend ambtenaar, zodat burgers bij vragen en opmerkingen persoonlijk contact kunnen opnemen. . We maken overheidsinstanties toegankelijker, begrijpelijker en nabijer: op deze manier kunnen (ook kwetsbaardere) burgers goed deelnemen aan de samenleving.
We versoberen en hervormen de ambtelijke dienst. De selectie van topambtenaren moet voortaan weer plaatsvinden op basis van affiniteit met en (ervarings)deskundigheid op het betreffende beleidsterrein. We verkleinen daarom de Algemene Bestuursdienst (ABD). Het baantjes-hoppen van de ene naar de andere dienst moet worden doorbroken.
We investeren in een rijksbrede aanpak om de omgang met burgers bij uitvoeringsorganisaties te verbeteren. Te veel mensen voelen zich weggezet als fraudeur of worden niet gehoord. Tevredenheidsnormen moeten omhoog, in het bijzonder bij klachten en bezwaar. Signalen uit de uitvoering moeten leiden tot verandering.
Ambtenaren werken in het algemeen belang voor onze samenleving. De ambtenaren-eed mag niet vrijblijvend zijn. Dat geldt extra sterk voor topambtenaren; er moeten ook consequenties zijn wanneer zij de ambtseed schenden. Als uiterste maatregel raken zij hun baan kwijt.
Het dienen van de publieke zaak als ambtenaar is een grote verantwoordelijkheid en moet uitdagend en motiverend zijn; goede arbeidsvoorwaarden, opleidingen en loopbaanperspectieven zijn daarom cruciaal. We zetten een stevige rem op externe inhuur en nemen waar nodig flexwerkers in vaste dienst, zodat deskundigheid en ervaring binnen de overheidsorganisaties blijven.
De overheid borgt haar juridische expertise binnen de eigen organisatie in een eigen juridische dienst. Op korte termijn zal een ander kantoor als landsadvocaat moeten optreden, of zullen de overheidsopdrachten breder verdeeld moeten worden over meerdere advocatenkantoren.
We onderkennen het belang van een toegankelijke samenleving waarin iedereen, ongeacht beperking, volledig kan participeren. Daarom zetten we ons in voor een volledige implementatie van het VN Verdrag Handicap in nauwe samenwerking met lagere overheden en belangenorganisaties. Bijvoorbeeld door actief drempels weg te nemen in de fysieke leefomgeving en de toegankelijkheid van het openbaar vervoer te verbeteren.

Goed bestuur: onze hoofdpunten

We investeren in een andere politieke cultuur met meer inhoud en open debat.
Een betrouwbare overheid heeft duidelijke en voorspelbare regels.
We geven meer zeggenschap aan burgers en herstellen de tegenmacht.
De overheid moet de mensen vertrouwen. Iedereen heeft het recht op vergissen, met kleine boetes voor kleine fouten.
We versterken en beschermen grondrechten met toegang tot sociale advocatuur.
Burgers hebben rechten met verantwoordelijkheden die daarbij horen. We mogen van hen verwachten dat ze zich eerlijk gedragen, dat ze een fatsoenlijke houding hebben in de openbare ruimte en opstaan tegen racisme, vernielingen en discriminatie.

Goed bestuur: alle standpunten