Een goed functionerende strafrechtketen

Criminelen ontlopen te vaak hun straf door de vastgelopen strafrechtketen. De samenleving draait op voor de kosten. Dat tast het rechtsgevoel van burgers aan. Dat moet anders. Met creatieve oplossingen, die verder kijken dan alleen de klassieke strafrechtelijke opsporing.

• We zien dat politiek en de strafrechtketen veel naar elkaar wijzen als het gaat om het oplossen van de verstopping van de keten. Dat brengt het land niet verder. We organiseren daarom een strafrechttop met zowel de politiek als alle ketenpartners. Samen maken we afspraken hoe de belasting van de strafrechtketen structureel omlaag kan.
• Er moet worden geïnvesteerd in meer capaciteit in de gehele keten. Daarbij moeten de politie, het Openbaar Ministerie, de rechtspraak en de Reclassering kunnen rekenen op een meerjarige financiële zekerheid, zodat niet hoeft te worden bezuinigd op personeel. We stappen af van een uitkomst gedreven financiering in de keten. In plaats daarvan kiezen we voor een model dat de prestaties van de strafrechtketen als geheel versterkt. Rechters moeten meer tijd kunnen nemen voor zaken als dat helpt om onderliggende problemen bij de dader aan te pakken zodat herhaling wordt voorkomen.
• De overbelasting van de strafrechtketen komt mede door de hoge recidive. Daders moeten niet opnieuw de fout ingaan. Daarom zetten we in op slimmer straffen, met een betere balans tussen vergelding en het voorkomen van herhaling. We werken aan een wetsvoorstel dat de strafrechter meer mogelijkheden tot maatwerk biedt, zoals hogere taakstraffen en de mogelijkheid tot elektronische thuisdetentie in plaats van gevangenisstraf.
• Omdat de strafrechter de vrijheid moet hebben maatwerk te leveren en de straf op te leggen die de juiste balans biedt tussen vergelding en resocialisatie, willen we geen wettelijke taakstrafverboden.
• De toepassing en toegankelijkheid van mediation in strafzaken en herstelbemiddeling moet veel meer worden gestimuleerd. Dit draagt bij aan de verwerking, waardoor betrokkenen de gebeurtenissen beter achter zich kunnen laten. Professionele mediators krijgen een formele plaats in de justitiële keten.
• We stimuleren de afhandeling van geschillen en conflicten en het behandelen van veel voorkomende criminaliteit via wijkrechtspraak om maximaal maatschappelijk effect te sorteren.
• Bij een goed functionerende strafrechtketen hoort een goed functionerend gevangeniswezen. We willen hierin investeren zodat huidige gevangenissen kunnen worden uitgebreid, gesloten gevangenissen kunnen worden heropend en meer personeel kan worden geworven.
• In een democratische rechtsstaat bepaalt in beginsel alleen de rechter welke straf passend is en het beste effect heeft op de dader en de samenleving. We zijn daarom zeer kritisch op de praktijk waarbij het Openbaar Ministerie zaken afdoet via strafbeschikkingen (en een straf wordt opgelegd buiten de rechter om). Toegankelijkheid van het recht is een cruciale voorwaarde voor een rechtsstaat. Het is onaanvaardbaar dat burgers die een strafbeschikking afwijzen lang moeten wachten op behandeling door de rechter. Dit moet sneller worden behandeld. De inzet van strafbeschikkingen mag niet worden uitgebreid en moet juist worden teruggedrongen.
• De praktijk waarbij de officier van justitie en de verdachte procesafspraken maken kan een waardevolle toeging zijn, maar heeft een wettelijke basis nodig. Ook moet worden afgebakend voor welke strafbare feiten procesafspraken kunnen worden gemaakt.
• De overheid is neutraal en straalt dat uit in woord en gedrag. We zijn voor het verbod op zichtbare uitingen van geloofs- of levensovertuiging bij het dragen van een uniform.
• Het tegengaan van discriminatie, uitsluiting en onveiligheid op de werkvloer is een belangrijk thema, ook bij de politie en justitiële diensten. De overheid moet als werkgever zelf laten zien dat zij de kernwaarden van de rechtsstaat serieus neemt.
• Onze aanpak is mensgericht. Dit betekent ook: aandacht voor slachtoffers. Zij willen gehoord worden en verwachten een snelle behandeling van hun zaak. In de praktijk worden de rechten van slachtoffers nog onvoldoende serieus genomen. We versterken het toezicht hierop.
• Gemeenten moeten meer ruimte krijgen om buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) in te zetten tegen overlast en kleine verkeersovertredingen. Daarvoor moeten BOA’s goed zijn opgeleid, voldoende uitgerust en veilig kunnen werken. De taakverdeling met de politie moet helder zijn.
• Soms wordt buiten het strafrecht meer opgelost. Bij online fraude kan sterker worden ingezet op het verstoren van criminele infrastructuur, zoals het uit de lucht halen van websites. Ook bij cybercrime zijn digitale tegenmaatregelen, zoals hackbacks en uitbreiding van cybercapaciteit, vaak effectiever dan klassieke opsporing. Daarnaast moet schade sneller worden vergoed, ook buiten het strafrecht om, zoals dat nu al gebeurt bij winkeldiefstal. Dit kan breder worden toegepast, zodat schade sneller wordt hersteld of voorkomen, nog vóórdat de straf volgt.

Veiligheid en leefbaarheid: hoofdpunten

1. Investeren in strafrechtketen om de samenleving veiliger te maken. Doel: verkorting van de doorlooptijd.
2. Elektronische thuisdetentie om cellentekort aan te pakken.
3. Meer capaciteit en middelen voor onze veiligheidsdiensten.
4. Een harde aanpak van ondermijning en georganiseerde criminaliteit.
5. Bij lichtere vormen van criminaliteit is naast vergelding ook preventie van belang, zo voorkomen we herhaling en draaideurcriminaliteit.
6. Normen en waarden handhaven lukt alleen als we deze ook hoog houden in de opvoeding, het onderwijs en ons dagelijks leven.

Veiligheid en leefbaarheid: alle standpunten