Blog Diederik Boomsma - Kom met spoedwet voor innen eigen bijdrage werkende Oekraïners

Tweede Kamerlid Diederik Boomsma vraagt minister Faber om met een spoedwet gemeentes in staat te stellen om de eigen bijdrage van werkende Oekraïners te kunnen regelen. In dit blog ligt hij toe waarom.

De gruwelijke oorlog in Oekraïne is nog niet ten einde. Nederland vangt meer dan 100.000 Oekraïners op die hiernaartoe zijn gevlucht en dat zullen we blijven doen. Zij verdienen onze steun. Gemeenten hebben daarvoor massaal opvanglocaties gerealiseerd. Gevluchte Oekraïners kunnen hier tot nu toe gratis verblijven: ze krijgen onderdak en een gratis zorgverzekering zonder eigen risico. Veel Oekraïners hebben inmiddels hier in Nederland ook werk gevonden. Dat is te prijzen. Dan is het natuurlijk niet meer dan redelijk om van mensen als ze werken dan ook een bijdrage te vragen voor de kosten: net zoals anderen in Nederland.

Voor de zomer is mede op aandringen van Nieuw Sociaal Contract besloten om een eigen bijdrage te vragen. Het gaat om een relatief laag bedrag: 105 euro per persoon, en maximaal 210 euro per gezin, en als ook voor ze wordt gekookt kan dat oplopen tot maximaal € 484 euro. Dit bedrag betalen zij alleen als zij voldoende inkomen ontvangen. Dat is natuurlijk volkomen redelijk. Als je fulltime werkt tegen minimumloon verdien je iets meer dan 2000 euro per maand. Overigens: wat Nieuw Sociaal Contract betreft is het vastgestelde bedrag eigenlijk nog te laag. Een hogere bijdrage zou alleszins redelijk zijn.

Ook van andere groepen wordt bij eigen inkomen gewoon een bijdrage gevraagd, bijvoorbeeld mensen die in een zorginstelling wonen of asielzoekers en statushouders die in een AZC wonen en werken. Veel Oekraïners vinden het zelf ook niet meer dan logisch om een bijdrage te leveren. Het is dan ook zaak om zo snel mogelijk te beginnen met het innen.

Gemeenten mogen per 1 juli een eigen bijdrage vragen en vanaf 1 januari 2025 moeten zij dat volgens de wet. Maar om dat geld effectief te kunnen innen moeten gemeenten toegang hebben tot inkomensgegevens. Dit vraagt een wettelijke grondslag. Echter, door een fout in de wet hebben gemeentes die toegang niet, bleek uit antwoorden op onze schriftelijke vragen. Nogal een blunder!

Op dit moment geeft de wet de gemeentes niet de juiste inkomensgegevens uit de database van de polisadministratie van UWV en belastingdienst waar alle werkgevers die elke maand aanleveren. De gemeentes krijgen nu net de verkeerde informatie uit de polisadministratie. Als zij net wat extra gegevens over de inkomens zelf kunnen krijgen, kunnen gemeentes de bijdrage zelf opleggen. Dat vereist een kleine wetswijziging, maar die maakt een groot verschil. De fout in de wet moet zo snel mogelijk worden hersteld.

We weten dit al maanden. Maar tot nu toe nemen de minister en de regering nog geen enkel initiatief om het aan te passen. Het gaat om een piepkleine aanpassing in één artikel. Het kan razendsnel. En het is noodzakelijk voor gemeentes om effectief te kunnen innen. Elke maand dat bijdrages niet worden geïnd loopt de overheid miljoenen aan inkomsten mis.

Daarom vraag ik morgen namens de NSC-fractie aan de minister om de fout te herstellen door zo spoedig mogelijk een spoedwet in te dienen, zodat de gemeentes de eigen bijdrage snel bijna geautomatiseerd kunnen opleggen.

En dat is nodig, want een wet doet niet altijd wat die wet beoogt. De wetgever kan onmogelijk alle mogelijke uitkomsten voorzien. Vaak merk je de uitwerking pas in de praktijk, als er op basis van die wet besluiten worden genomen die burgers raken. Die besluiten kunnen hard zijn, onrechtvaardig, en onontkoombaar: slachtoffers in het Toeslagenschandaal kregen nul op het rekest, omdat verschillende rechters oordeelden dat de relevante wetten zogenaamd ‘correct’ waren toegepast. De bescherming van onze grondrechten is daarom noodzakelijk. Ook in de toekomst zal dit nodig zijn, omdat verschillende ontwikkelingen grondrechten verder onder druk zetten: neem de immer groeiende datahonger van bedrijven en de overheid, in combinatie met de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie.

'Verschillende ontwikkelingen zetten onze grondrechten onder druk. Bescherming is daarom noodzakelijk.'

De regering en het parlement moeten zelf wetten toetsten aan de Grondwet, maar er zijn legio voorbeelden waar dat niet zeer nauwgezet gebeurt. NSC vindt dat dat expliciet moet gebeuren in de Tweede Kamer, maar dat je ook daarna nog naar het Grondwettelijk Hof moet kunnen.

Het Grondwettelijk Hof zal een fysiek gebouw zijn, met eigen rechters, gespecialiseerd in het uitleggen en toepassen van de Grondwet. Zo zal het een tastbaar en tot de verbeelding sprekend symbool worden van de bescherming van onze grondrechten, een instituut met gezag dat van onze belangrijkste wet weer een levend, ademend document maakt. Een document dat de rechten van burgers niet alleen beschrijft, maar ze ook garandeert, omdat het ze afdwingbaar maakt.

Juist een Grondwettelijk Hof is, als gespecialiseerd college, bij uitstek geschikt om gevoelige en urgente zaken te behandelen en een correcte uitleg te geven van de hoeksteen van onze rechtsstaat. Het geeft ook snel finale duidelijkheid. Dat geldt niet als elke rechter in Nederland aan de Grondwet mag toetsen, zoals soms voorgesteld wordt. Een kantonrechter uit, bijvoorbeeld, Enschede kan heel snel en goed huurzaken behandelen in zijn eentje, maar mist expertise en deskundigheid op de Grondwet. Het oordeel van grondwettelijke toetsing is dat een wet deel buiten werking gesteld komt. Die wet is wel door het parlement aangenomen en daarom is het goed dat dit juist bij een grondwettelijk hof kan en niet bij rechtbank in Nederland.

In Duitsland zien wij hoe rotsvast het vertrouwen van Duitsers is in hun Bundesverfassungsgericht. Haar uitspraken zijn van grote maatschappelijke waarde. Het Duitse Hof beschermt de rechtszekerheid en rechtseenheid. En de uitspraken zijn richtinggevend voor politici. Zo ontstaat er een interactie tussen staatsmachten waar de burger daadwerkelijk bij is gebaat.

Laten wij de bescherming van onze eigen vitale infrastructuur, want dat is de Grondwet, zelf verzorgen. Grondwettelijke toetsing zal een echte impuls betekenen voor de Grondwet, waar jurisprudentie over komt, die dus weer gaat leven en bewegen, interacteert, en ook concreter wordt. Willen wij dat de beschermende kracht van de Nederlandse Grondwet volledig wordt benut, dat zowel haar praktische als symbolische waarde wordt vergroot, dan moeten we haar de status en toepasbaarheid geven die zij verdient.

Bekijk hier de bijdrage van Pieter Omtzigt tijdens het notaoverleg terug. Bekijk hier de bijdrage van NSC-Kamerlid Sandra Palmen tijdens het overleg. Beluister hier het interview met Sandra in het Radio 1 Journaal terug en lees hier het interview met haar in Trouw.