NSC: Oplossingen voor overvolle gevangenissen

Het is bijna code zwart in de gevangenissen: er zijn te weinig cellen en te weinig cipiers beschikbaar. Staatssecretaris Coenradie heeft aangekondigd dat als zij echt niet anders kan, ze bepaalde gevangenen twee weken voor het eind van de straf zal moeten vrijlaten. In deze blog lichten Faith Bruyning, Jesse Six Dijkstra en Pieter Omtzigt onze oplossingen voor de problemen in het gevangeniswezen toe.

In een rechtsstaat moet een door de rechter opgelegde straf uitgevoerd worden. Dat is essentieel om het vertrouwen in de rechtsstaat te behouden. Daarom ziet Nieuw Sociaal Contract de noodmaatregel van staatssecretaris Coenradie ook echt als een noodmaatregel. Gevangenissen en politiecellen zitten overvol en onder de laatste kabinetten zijn 26 penitentiaire inrichtingen gesloten en dus duizenden cellen verdwenen.

Staatssecretaris Coenradie heeft in haar brief uitgelegd welke maatregelen ze allemaal genomen heeft, hoe ze meer capaciteit creëert, stap voor stap, met bijvoorbeeld noodgevangenissen.

Het vorige kabinet had al grote problemen met te weinig cellen: minister Weerwind had herhaaldelijk problemen met overvolle gevangenissen en maatregelen daartegen.

Het is logisch dat niemand gevangen eerder wil vrijlaten, maar tegelijkertijd stelt geen enkele partij voor om structureel fors geld extra uit te trekken voor een aantal nieuwe gevangenissen. In de eerdere brief stond namelijk heel duidelijk hoe de capaciteit minder geworden is. Als je tegelijkertijd strenger wilt straffen, dan loop je vanzelf tegen de muur.

Nieuw Sociaal Contract vindt dat gevangenisstraffen uitgezeten moeten worden, maar vindt wel dat er oplossingen moeten komen, zeker voordat ook zware criminelen eerder op vrije voeten komen.

Daarom stellen wij in de Kamer de volgende zaken voor:

1. Wij willen dat een rechter naast een boete, een taakstraf of een gevangenisstraf, ook een enkelband als hoofdstraf kan opleggen. Nu wordt een enkelband gebruikt om te controleren of iemand zich aan bepaalde voorwaarden houdt, maar kan het niet als zelfstandige hoofdstraf worden opgelegd. Dat is raar, want in heel veel landen kan dat wel en daar blijkt het goed te werken vanuit het perspectief om recidive te voorkomen. En let wel: een enkelband gaat ook gepaard met forse beperkingen met waar je wanneer mag en moet zijn, en wordt in ons voorstel altijd gecombineerd met bijvoorbeeld een alcohol- en drugsverbod. Jesse Six Dijkstra zal medeindiener zijn van dit wetsvoorstel dat binnen afzienbare termijn naar de Raad van State zal gaan.
2. In de motie-Bruyning doen we een aantal voorstellen om het aantal gevangenen terug te brengen. Deze motie, die dinsdag in stemming gebracht wordt, vraagt de regering het volgende:
• in overleg treden met het CJIB om het aantal gijzelingen wegens niet-betaalde boetes verder te verminderen;
• in gesprek gaan om de verhouding van «twee uur taakstraf is een dag detentie» aan te passen naar bijvoorbeeld «vier of zes uur taakstraf is een dag detentie»;
• meer mogelijkheden creëren om een deel van de straf om te zetten in enkelbandgebruik met strenge plaats- en tijdsvoorwaarden;
• meer mogelijkheden realiseren voor detentie buiten werkuren;
• verkennen of en op welke wijze beperkt beveiligde detentiecapaciteit kan worden uitgebreid;
• verkennen onder welke voorwaarden een groter deel van de maatregel Inrichting Stelselmatige Daders extramuraal, en daarmee in een zorginstelling, ten uitvoer kan worden gelegd
3. Ondertussen moet er werk worden gemaakt van extra gevangeniscapaciteit door (nood)gevangenissen te regelen, bijvoorbeeld door noodgevangenissen bij te bouwen en/of de gesloten locaties zoals in Almere te heropenen. Ook moet er weer nieuw personeel aangenomen worden, waar eerder veel personeel is ontslagen.

Een paar punten verdienen een korte uitleg.

In het verleden zijn duizenden mensen per jaar naar de gevangenis gegaan omdat zij hun CJIB-boete niet konden betalen. Mensen met schulden raakten zo dieper in de problemen, terwijl zij niet konden betalen. De tijd in de gevangenis betekende overigens dat hun boete bleef staan. In het boek De Boetefabriek geeft Merel van Rooy hiervan schrijnende voorbeelden. Het gebruik van hechtenis is afgenomen, maar het kan nog verder omlaag voor mensen die echt niet kunnen betalen.

Op dit moment staat een taakstraf van 2 uur gelijk aan een dag gevangenisstraf. Wij denken dat 4 uur redelijk is. Dat betekent bijvoorbeeld dat een vervangende hechtenis voor een niet uitgevoerde taakstraf korter zal zijn.

Het zal niet gemakkelijk zijn om code zwart in het gevangeniswezen te vermijden, met alle druk die dat op bijvoorbeeld cipiers en politieagenten zal leggen. Maar als Nieuw Sociaal Contract doen we er wel alles aan om dat te voorkomen.

Aanstaande dinsdag stemt Nieuw Sociaal Contract tegen de motie die de regering oproept om bij code zwart niets te doen, omdat wij weten dat het probleem bij de gevangenissen alleen maar erger wordt. NSC presenteert daarom dit alternatief.