4 jul 2025
Minister Uitermark en staatssecretaris Struycken lanceren vandaag een wetsvoorstel over grondwettelijke toetsing. Het kabinet zet hiermee een grote stap, op initiatief van Nieuw Sociaal Contract. Het maakt het straks eindelijk mogelijk dat mensen aan de rechter kunnen vragen om een wet te toetsen aan de Grondwet.
Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark en staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken hebben het wetsvoorstel vandaag opengesteld voor internetconsultatie. Dit is een belangrijke volgende stap na een jaar van intensieve voorbereiding.
In Nederland is toetsing door de rechter van wetten aan de Grondwet op dit moment niet toegestaan. Artikel 120 van de Grondwet verbiedt dit expliciet. Daardoor kunnen mensen niet naar de rechter stappen als zij vinden dat een wet hun grondrechten schendt. Als Nieuw Sociaal Contract willen we dit verbod opheffen, zodat rechters wetten kunnen toetsen aan de zogenoemde klassieke grondrechten. Denk hierbij aan grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, het discriminatieverbod en het recht op onderwijs.
Het kunnen toetsen aan de grondwet is iets waar we ons als NSC hard voor hebben gemaakt in de formatieonderhandelingen. Namens het kabinet hebben minister Uitermark en staatssecretaris Struycken dit nu uitgewerkt in een wetsvoorstel.
NSC vindt het belangrijk dat mensen zich kunnen beroepen op hun grondrechten. Grondrechten horen niet alleen op papier te bestaan, maar ook in de praktijk afdwingbaar te zijn.
Minister Judith Uitermark over grondwettelijke toetsing:
Iemand die zich tekortgedaan voelt in zijn meest belangrijke rechten, zijn mensenrechten, moet kunnen opkomen tegen wetten die in strijd zijn met de Grondwet. De mogelijkheid tot rechterlijke toetsing versterkt de rechtsbescherming van de burger tegen de overheid. Daarnaast zorgt het voor meer evenwicht tussen de wetgevende en rechtsprekende macht en draagt bij aan een weerbare democratische rechtsstaat.
Het wetsvoorstel regelt ook dat grondrechten enkel mogen worden beperkt als dat noodzakelijk en proportioneel is. Tot nu toe gaf de Grondwet daarover weinig inhoudelijke criteria; het voorstel brengt daarin verbetering.
Omdat het gaat om een Grondwetswijziging, moet het voorstel uiteindelijk in twee lezingen worden aangenomen: éénmaal door het huidige en eenmaal door een volgend parlement met tweederdemeerderheid. Vandaag gaat het wetsvoorstel open voor internetconsultatie - een belangrijke stap in dit proces.
