Blog Sandra Palmen: Dit betekent vooraf toetsen aan de Grondwet voor jou

De Tweede Kamer heeft deze week ingestemd met de oprichting van een tijdelijke commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing. In dit blog legt Sandra Palmen, Tweede Kamerlid namens Nieuw Sociaal Contract, uit wat dit voor jou betekent.

De nieuwe commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing krijgt de taak om wet- en regelgeving te toetsen aan de Grondwet. Dit is een belangrijke stap voorwaarts om te voorkomen dat wetgeving schade toebrengt aan de rechten van burgers. Vooraf toetsen aan de Grondwet is een belangrijke ontwikkeling - niet om problemen op te lossen, maar om problemen te voorkomen. Een voorstel van NSC-partijleider Pieter Omtzigt hierover werd in december 2023 door de Tweede Kamer aangenomen.

Dit betekent grondwettelijke toetsing in de praktijk

In Nederland zijn best wat mensen afhankelijk van een WIA-uitkering. De hoogte van deze uitkering is gebaseerd op uw zogenaamde WIA-dagloon, maar achteraf blijkt dat de manier waarop uw dagloon werd berekend in strijd is met het discriminatieverbod. De Centrale Raad van Beroep oordeelde hierover, maar dit gebeurde pas nadat de wetgeving al jarenlang onterecht in werking was en de schade al is aangericht.

Een ander recent voorbeeld is de belastingheffing in Box III. De Hoge Raad oordeelde dat het forfaitaire rendement in Box III in strijd was met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het leidde tot onterechte belastingheffing voor mensen met spaargeld of een tweede woning. Op dit moment werkt de Belastingdienst mogelijk rechtsherstel van 2,6 miljoen Nederlanders.

Nu is het zo dat misstanden pas achteraf en vaak na jaren procederen tegen de overheid door rechters opgemerkt en hersteld worden. Burgers zitten hierdoor jaren in de knel, met alle gevolgen van dien. Deze commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing moet er juist voor zorgen dat deze misstanden al vóóraf uit de wet worden gehaald door de Tweede Kamer. Op die manier kan wetgeving al in het wetgevingsproces worden bijgestuurd en verbeterd.

Dit gaat de commissie doen

Aanleiding voor het instellen van een tijdelijke commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing is de motie-Omtzigt c.s.. De afgelopen tijd heeft een werkgroep uitgewerkt hoe de taakafbakening, de verhouding tot andere Kamercommissies, de samenstelling en ambtelijke ondersteuning, de adviesrol van externe deskundigen en de verhouding tot de Raad van State eruit moet komen te zien. Met de instemming van de Tweede Kamer kan de commissie nu van start.

De oprichting van deze commissie is meer dan een administratieve wijziging. Het is een belangrijke stap naar een rechtstaat waar grondrechten op papier én in de praktijk worden beschermd. Zo krijgen grondrechten, de Grondwet en de rechtstaat weer een belangrijke plek bij de ontwikkeling van de wetgeving – om te voorkomen dat jij en ik in de knel komen door schending ervan.

Lees hier meer over de commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing.