Nieuw Sociaal Contract-partijleider Pieter Omtzigt biedt in zijn HJ Schoo-lezing oplossingen voor jaren ontkende, verwaarloosde en onderschatte problemen in Nederland: migratie, volkshuisvesting en onderwijs. Hij rekent af met het doorgeslagen neoliberalisme en pleit voor het terugnemen van de regie, in Europa en de private sector. Ook pleit Omtzigt voor een terugkeer naar de sociale markteconomie.
‘Denken in oplossingen: een pleidooi voor meer regie en een nieuwe ordening’ is de titel van de lezing. De HJ Schoo-lezing werd voor de 16de keer georganiseerd voor weekblad EW als de officieuze aftrap van het nieuwe politieke seizoen.
Lees, luister en bekijk de HJ Schoo-lezing door Pieter Omtzigt hieronder terug:
- Lees de uitgebreide tekst van de lezing hier (uitgave EW).
- Luister de lezing strak hier ook terug als podcast op Spotify en Apple Podcasts.
- Bekijk de HJ Schoo-lezing hieronder terug:
Taaie problemen: migratie, woningnood en onderwijs
In zijn lezing bespreekt Pieter Omtzigt drie kerntaken, grondwettelijke opdrachten, die de afgelopen decennia ernstig verwaarloosd zijn.
- Gebrek aan grip op migratie: er is sprake van een fors en stijgend migratieoverschot, met arbeidsmigratie als voornaamste onderdeel. Migratie is de grootste drijver geworden achter de bevolkingsgroei. Daarbij zien we sinds kort een negatieve natuurlijke bevolkingsgroei.
- De woningnood: door de liberalisering van de woningmarkt hebben we de grip verloren. Ruim 400.000 huishoudens kunnen geen huis vinden.
- Dalende kwaliteit van ons onderwijs: De kwaliteit van het Nederlandse onderwijs daalt flink op internationale ranglijsten, met name wat betreft leesvaardigheid. En juist geletterdheid is nodig om de weg te vinden in de kennismaatschappij.
De problemen worden politiek wel benoemd door links en door rechts– heel veel zelfs, maar ondanks veel beloftes, groeit de omvang van deze problemen. De problemen versterken elkaar. Volkshuisvesting en goed onderwijs zijn gewoon onderdeel van een functionerend sociaal contract. Met de omvang van de Nederlandse staat en met wat de staat allemaal van de burger verwacht, is het terecht dat de burger ook reële oplossingen verwacht.
Werken aan oplossingen
Op alle drie de terreinen wordt al lang erkend dat er een probleem is. Er zijn parlementaire onderzoeken gedaan, die met zeer concrete aanbevelingen gekomen zijn: de commissie Koopmans over grip op arbeidsmigratie, de commissie-Dijsselbloem over ondoordachte onderwijshervormingen en de commissie-Verhoeven over de huizenprijzen. Ze hadden zeer concrete aanbevelingen zoals verbieden malafide uitzendbureaus, zoals het enkel gebruiken van bewezen effectieve lesmethodes of zoals niet sturen op schaarst bij huizen. Die oplossingen zijn niet geïmplementeerd.
Nieuw Sociaal Contract vindt dat dit alsnog moet gebeuren en heeft uiteenlopende oplossingen voor deze jaren ontkende, verwaarloosde en onderschatte problemen en maakt daar werk van: constitutionele toetsing om grondrechten beter te borgen, 1,5 miljard per jaar extra voor woningbouw, aanpak arbeidsmigratie, een nationaal herstelplan onderwijs, met nadruk op kennisoverdracht en basisvaardigheden.
In zijn lezing spreekt Pieter Omtzigt het kabinet ook op de problemen aan: het moet écht vooruitgang boeken op deze dossiers en oplossingen implementeren om zo het vertrouwen in de politiek en de bestaanszekerheid te herstellen: “Het bestaansrecht van dit kabinet is daar onlosmakelijk mee verbonden. Het is ook de enige manier om het vertrouwen te herstellen. Wij willen een breuk met het verleden.”
Ook de Tweede Kamer roept hij op zich constructief op te stellen en niet in polarisatie te blijven steken: ‘We hebben een Tweede Kamer nodig die samenwerkt, echt durft te controleren en volop gebruik maakt van haar wetgevende taak. … We moeten het aandurven om boven klassieke, bevroren links-rechts schema’s uit te stijgen.’
Regie terugnemen en terugkeer naar een sociale markteconomie
Om de problemen op te lossen pleit Pieter Omtzigt voor het terugnemen van de regie, dát is goed bestuur. Enerzijds door het terughalen van regie uit Brussel, soms door taken terug te halen, soms door een opt-out te vragen en soms door de regie in het overleg in Brussel te pakken. Ook bij het sluiten van verdragen en overeenkomsten moet Nederland veel voorzichtiger zijn.
Ook pleit hij ervoor de regie terug te nemen die de overheid uit handen heeft gegeven in het doorgeslagen neoliberalisme. Te lang is gedacht: de markt lost het wel op. Dat pakte verkeerd uit en daarom moet de regie teruggenomen worden. Met een compleet nieuw vereenvoudigd belastingstelsel, het in EU verband versoberen of afschaffen van speciale voordelen voor buitenlandse kapitaal en arbeid en door het publieke element in de publieke sector terug te brengen. Dat betekent ook het fors terugdringen van private equity.
In zijn lezing roept Omtzigt op tot een andere kijk op mens en samenleving, een nieuw sociaal contract. Een kijk waarin de markt enkel een middel is en de mens meer is dan een economische waarde, maar een doel is op zichzelf. Hij pleit daarom voor een terugkeer naar een sociale markteconomie, waar de verbinding tussen arbeid en kapitaal of organisatie betekenisvol is en ook zo wordt beschouwd.
HJ Schoo-lezing 2024 door Pieter Omtzigt
Aan het eind van zijn lezing gaat Pieter Omtzigt in op zijn persoonlijke politieke drive: ‘Ik kan er niet tegen als er iets gebeurt dat niet klopt. … Dat maakt me soms kritisch, soms zien mensen mij als eigenzinnig. Ik vind het niet erg om een outsider te zijn. Ik vind het erg als men de ogen sluit voor onrecht. Daar ben ik 20 jaar geleden de politiek voor in gegaan. En daarom zit ik nu nog steeds in de politiek.’
Een uitgebreidere versie van de HJ Schoo-lezing 2024 door Pieter Omtzigt wordt door EW uitgebracht in boekvorm.
Jaarlijks wordt het politieke seizoen officieus gestart met de HJ Schoo-lezing. De lezing, dit jaar voor de 16de keer georganiseerd door weekblad EW, wordt georganiseerd ter ere van de in 2007 overleden journalist, columnist en essayist HJ Schoo - oud-hoofdredacteur van Elsevier Weekblad, en uitgever van Vrij Nederland, Opzij en Psychologie Magazine. Eerdere sprekers van de HJ Schoo-lezing waren Meindert Fennema, Frans Vera, Frits Bolkestein, Thierry Baudet, Mark Rutte, Frans Timmermans, Ahmed Aboutaleb, Edith Schippers, Sybrand Buma, Peter Altmaier, Wopke Hoekstra, Klaas Knot, Sigrid Kaag, Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas.
Weekblad EW brengt daarnaast een uitgebreidere versie van de lezing uit in boekvorm. Een digitale versie van dit boek is hier te downloaden.