Agnes Joseph: Onbegrip en bangmakerij domineren pensioendebat

In een opinieartikel in het FD reageert NSC-Kamerlid en woordvoerder Pensioenen Agnes Joseph op een eerder opinieartikel in die krant van Sweder van Wijngaarden. Dat artikel bevat namelijk onjuistheden, welke Agnes weerlegt. Hieronder is het artikel zoals verschenen in de krant te lezen.

Onbegrip en bangmakerij domineren pensioendebat

In een opiniebijdrage beschuldigt hoogleraar Sweder van Wijnbergen de pensioenplannen van Nieuw Sociaal Contract van populisme. Daarvoor mengt hij een onvolledige en deels onjuiste weergave van het nieuwe pensioenstelsel met een karikatuur van de plannen van NSC. Zo’n opinie is niet behulpzaam in een situatie waarin halve waarheden en totaal onbegrip al geruime tijd strijden om voorrang. Pensioenen zijn zo belangrijk en ons pensioenvermogen is zo groot dat het noodzakelijk is een juist beeld te schetsen van wat er nu speelt. Hiertoe een poging.

In het nieuwe pensioenstelsel krijgen mensen geen uitkering meer toegezegd, maar een premie. Hiermee bouw je een persoonlijk pensioenvermogen op. Wat de hoogte van je pensioen wordt is afwachten, alle risico’s liggen straks bij het individu. Op zich is dit een trend die we ook in andere landen hebben waargenomen. Werkgevers trekken zich op deze manier volledig terug als mede-risicodragers en de pensioenfondsen hebben geen verantwoordelijkheid meer om dalende pensioenen te voorkomen (korten als ‘ultimum remedium’).

Nederland gaat verder

Maar de Nederlandse pensioentransitie gaat veel verder dan de transities in de rest van de wereld. Normaal pas je alleen de nieuwe pensioenopbouw aan. Maar met de nieuwe Nederlandse wetgeving zetten pensioenfondsen ook de reeds toegezegde vaste pensioenuitkeringen om in persoonlijke pensioenvermogens, waaruit variabele pensioenuitkeringen volgen die meebewegen met beurskoersen. Dit zogenaamde ‘invaren’ geldt ook voor reeds gepensioneerden, zonder dat ze instemmingsrecht of handelingsperspectief krijgen.

Hiertoe zijn alle bezwaarmogelijkheden die altijd bestonden geschrapt. Normaal kreeg iemand individueel instemmingsrecht, nu niet. Normaal kon iemand een juridische procedure starten tegen de toezichthouder, maar ook dat is uit de wet geschrapt. Wel is er een nieuwe geschilleninstantie opgezet. Maar lees je daar de kleine lettertjes, dan kan je er niet terecht als je het oneens bent met het invaren, ofwel de beslissing om vaste pensioenen om te zetten in variabele pensioenen.

Instemmingsrecht

Vanuit Nieuw Sociaal Contract willen wij dat iedereen instemmingsrecht en handelingsperspectief krijgt bij een omzetting van de bestaande vaste uitkeringen naar variabele uitkeringen. Het gaat om het geld en inkomen van deelnemers, daar kan je niet zomaar aankomen. Het bieden van handelingsperspectief is een essentieel onderdeel van de begeleiding van de deelnemer onder de nieuwe wet.

Invaren is bovendien ook helemaal niet nodig. Sociale partners (vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers) kunnen gewoon afspreken om nieuwe pensioenopbouw in persoonlijke pensioenvermogens te laten plaatsvinden. Dat was eigenlijk altijd al zo. Verschillende werkgevers, waaronder Shell en Rabobank, zijn hier de afgelopen jaren ook al op overgegaan.

Ons voorstel is dat je die nieuwe pensioenopbouw en de bestaande pensioenopbouw solidair en collectief bij elkaar kunt houden. De nieuwe pensioenopbouw vindt dan plaats in persoonlijke pensioenvermogens. Vervolgens kan je tegen de tijd dat je met pensioen gaat een uitkering aankopen in het bestaande uitkeringencollectief. Ook als iemand jong overlijdt, kunnen de nabestaanden een uitkering krijgen vanuit het uitkeringencollectief. Oude en nieuwe pensioenrechten blijven bij elkaar. Het is eenvoudig, solidair, collectief en zorgt voor continuïteit.

Deze constructie heeft zich bovendien al bewezen in de praktijk, want sommige pensioenfondsen hebben zo’n constructie al. Maar deze route is voor de toekomst momenteel afgesloten met de nieuwe pensioenwet. Wij willen die weg weer openzetten.

Claims dat met dit voorstel de kosten veel hoger uitpakken zijn bangmakerij. Vrijwel alle pensioenfondsen hebben nu al meerdere regelingen en dus administraties naast elkaar, bijvoorbeeld een basisregeling tot een bepaald inkomen, en voor hogere inkomens een excedentregeling en netto pensioen.

Bovendien brengt het invaren grote risico’s en hoge kosten met zich mee. Juist daar zitten de pijnpunten. Invaren is erg duur, enorm foutgevoelig en bovendien kan niemand thuis goed nagaan of de berekeningen kloppen. Op het moment van invaren ben je ontzettend afhankelijk van de dagkoers van dat moment.

Variabele uitkeringen lijken volgens sommige economen nu beter. Maar we weten allemaal dat mensen liever het vertrouwen van een vast inkomen hebben. En een vast inkomen is ook waar onze maatschappij op is ingericht. Wat gaat er gebeuren met toeslagen bij variabele inkomens? Eigen bijdragen in de zorg? Wat gaan hypotheekverstrekkers hiervan vinden?

Geen draagvlak

Langzaam toegroeien naar de nieuwe situatie is beter uitlegbaar, goedkoper, eerlijker, minder riskant en juridisch houdbaar. Als een pensioenfonds tóch wil invaren, kan dat wat ons betreft, maar dan wel met instemmingsrecht van de deelnemers, zoals altijd ook al mogelijk was in de oude wetgeving. Maar geen fonds dat er destijds voor koos om pensioenen om te zetten in variabele uitkeringen, wellicht omdat het toch niet zo’n verstandige optie is die op veel draagvlak kan rekenen.